W Wielkiej Brytanii pracującym kobietom w ciąży przysługuje specjalna ochrona. Mają prawo do płatnego wolnego na badania prenatalne, płatnego urlopu macierzyńskiego oraz zasiłku. Są również chronione przed niesprawiedliwym traktowaniem przez pracodawców.
Rozmowa z pracodawcą
Specjalna ochrona z tytułu ciąży przysługuje Ci tylko wówczas, jeśli pracodawca wie o Twoim stanie. Dlatego im wcześniej powiesz mu, że spodziewasz się dziecka, tym lepiej. Zgodnie z brytyjskim prawem musisz to zrobić nie później, niż 15 tygodni przed rozpoczęciem tygodnia, na który wyznaczony jest termin narodzin (czyli około 25 tygodnia ciąży). Pozwoli to pracodawcy przygotować się na Twój urlop macierzyński, czy zapomogę, a także zadbać o Twoje zdrowie i bezpieczeństwo w czasie pracy i przyznać płatny czas wolny na wizyty lekarskie.
Wolne z tytułu opieki przedporodowej
Wszystkim pracownicom w ciąży przysługuje prawo do płatnego czasu wolnego na regularne badania zalecone przez lekarza, położną lub pielęgniarkę (zobacz Opieka zdrowotna w czasie ciąży). Nie ma ustalonego limitu czasu wolnego. Pracodawca nie może odmówić Ci wolnego na badania lub zapłaty. Może natomiast (z wyjątkiem pierwszego spotkania) poprosić o pisemne zaświadczenie o wizycie.
Ojciec lub partner ciężarnej ma prawo do bezpłatnego czasu wolnego by uczestniczyć w dwóch wizytach przedporodowych.
Około 7 miesiąca ciąży położna lub lekarz ogólny zaproponuje Ci uczestniczenie w szkole rodzenia (antenatal classes). Zajęcia te nie są obowiązkowe, niemniej jednak są zalecane i jeśli kolidują z Twoją pracą, masz prawo ubiegać się o płatny czas wolny z tego tytułu.
Zdrowie i bezpieczeństwo w pracy
Pracodawca musi ocenić stopień zagrożenia w miejscu pracy, aby zapewnić bezpieczeństwo Tobie i Twojemu nienarodzonemu dziecku (tzw. risk assessment). Rodzaje zagrożeń mogą być różne – w zależności od Twojego stanu zdrowia, poziomu zaawansowania ciąży i rodzaju wykonywanej pracy. Ryzyko może być związane na przykład:
- z długotrwałym staniem lub siedzeniem;
- z kontaktem z substancjami toksycznymi;
- ze stresem związanym z pracą;
- z osobami palącymi w miejscy pracy;
- z długim czasem pracy;
- z podnoszeniem lub noszeniem ciężkich rzeczy;
- z hałasem w miejscu pracy.
W ocenie ryzyka pracodawca powinien też wziąć pod uwagę wszelkie zalecenia lekarza lub położnej. Następnie pracodawca powinien usunąć zagrożenie lub zaoferować Ci inne, wolne od ryzyka zajęcie. Jeśli żadna z tych rzeczy nie jest możliwa, pracodawca powinien dać Ci wolne kontynuując wypłacanie dotychczasowej pensji. Takie samo prawo dotyczy kobiet, które niedawno rodziły lub karmią piersią.
Jeśli uważasz, że jesteś zagrożona, a pracodawca pomimo sygnałów w tej sprawie nie podejmie żadnych działań, możesz porozmawiać ze swoim lekarzem lub zadzwonić do Inspektoratu Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy (Health and Safety Executive) pod numer 0845 345 00 55 (pon.-pt. w godzinach 8:00-18:00).
Częstsze przerwy w pracy
Normalnie, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, ma on prawo każdego dnia do przerwy w pracy trwającej nieprzerwanie 20 minut, wliczanej do czasu pracy. Jednak jako osoba w ciąży lub karmiąca piersią, prawdopodobnie będziesz musiała częściej niż inni korzystać z toalety. Masz do tego prawo – uzgodnij z szefem szczegóły.
Urlop macierzyński
Jako pracownik kontraktowy (employee) masz prawo w sumie do 52 tygodni ustawowego urlopu macierzyńskiego (Statuory Maternity Leave): 26 tygodni standardowego i 26 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Nie ma znaczenia długość zatrudnienia u obecnego pracodawcy ani liczba godzin pracy. Musisz jednak powiadomić pracodawcę o ciąży nie później, niż w 15 tygodni przed rozpoczęciem tygodnia, na który wyznaczony jest termin porodu.
Wyczerpujące informacje na ten temat znajdziesz w poradniku Urlop macierzyński.
Choroby związane z ciążą
Jeśli masz wolne ze względu na chorobę związaną z ciążą w okresie 4 tygodni przed terminem porodu, Twój urlop macierzyński zaczyna się automatycznie, bez względu na wcześniejsze ustalenia z pracodawcą.
Ustawowy zasiłek macierzyński
Są dwa rodzaje zasiłków macierzyńskich, które przysługują zarówno pracownikom kontraktowym "employee" jak i pracownikom "worker": 1)Statutory Maternity Pay (SMP) wypłacany gdy kobieta przed ukończeniem 15-tego tygodnia przed rozwiązaniem była nieprzerwanie zatrudniona przez 26 tygodni, a jej przeciętne tygodniowe zarobki nie były niższe niż 107 funtów tygodniowo (rok 2012/2013): wtedy przez pierwsze 6 tygodni przysługuje jej 90% przeciętnych tygodniowych zarobków. Przez pozostałe 33 tygodnie przysługuje jej 90% zarobków 2) ustawowy SMP, który w tym roku wynosi 136.78 funtów. Przyznawany jest niższy zasiłek.
Aby dowiedzieć się jaka jest wysokość zasiłku i uzyskać więcej informacji na jego temat, przeczytaj poradnik Ustawowy zasiłek macierzyński (Statuory Maternity Pay).
Zapomoga macierzyńska - Maternity Allowance
Jeśli spodziewasz się dziecka albo już urodziłaś, a nie kwalifikujesz się do skorzystania z ustawowego zasiłku macierzyńskiego Statutory Maternity Leave, sprawdź czy spełniasz kryteria otrzymywania Maternity Allowance poprzez Jobcentre Plus.
Ciąża a dyskryminacja
Złe traktowanie pracownicy ze względu na jej ciążę lub na to, że wzięła urlop macierzyński jest niezgodne z prawem. Takie traktowanie to między innymi:
- skrócenie Twoich godzin pracy bez konsultacji z Tobą;
- dostarczanie Ci niepełnych raportów pracowniczych;
- dawanie Ci nieodpowiednich zadań do wykonania;
- zwolnienie Cię z powodu ciąży (chociaż możesz zostać zwolniona za co innego podczas ciąży);
- dyscyplinarne traktowanie dni wolnych z powodu choroby związanej z ciążą.
Bez Twojej zgody pracodawca nie może wprowadzać zmian w warunkach zatrudnienia zawartych w umowie o pracę. Jeśli tak zrobi, będzie to naruszenie umowy o pracę.
Dalsze informacje i porady
Jeśli czujesz, że z powodu ciąży jesteś gorzej traktowana przez przełożonego lub nie stosuje się on do powyższych zasad, masz prawo odwołać się do sądu pracy - Employment Tribunal (www.employmenttribunals.gov.uk) lub Industrial Tribunal www.employmenttribunalsni.co.uk w Irlandii Północnej).
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych z prawami pracowniczymi w związku z ciążą, spróbuj najpierw porozmawiać o tym ze swoim pracodawcą. Dalszej, bezpłatnej pomocy możesz szukać m.in. u przedstawiciela związku zawodowego, u pracowników Służby Doradztwa, Pojednania i Arbitrażu - Advisory, Conciliation and Arbitration Service, ACAS (infolinia 0845 747 47 47) oraz w lokalnym Biurze Porad Obywatelskich - Citizens Advice Bureau, CAB.
Agencja ds. Stosunków Pracy - The Labour Relations Agency, LRA udziela informacji i porad w zakresie szeregu spraw związanych z zatrudnieniem w Irlandii Północnej. Z prośbą o poradę czy informacje możesz wystąpić przez telefon (0289 032 14 42), fax lub osobiście.