Czym jest kod podatkowy i do czego służy?
Kod podatkowy jest używany przez pracodawcę lub dostawcę usług emerytalnych w celu ustalenia, ile podatku dochodowego należy pobrać z Twojego wynagrodzenia lub emerytury. Konkretnie zaś, kod ten informuje pracodawcę, jaka kwota zarobków danego pracownika jest wolna od podatku (liczby w kodzie) i daje dodatkowe informacje o Twojej klasyfikacji podatkowej (literki w kodzie). Kody podatkowe wydaje urząd skarbowy HMRC.
Poradnik nasz wyjaśnia, jak działają kody podatkowe w różnych sytuacjach zatrudnienia i co oznaczają poszczególne elementy kodu.
Objaśnienie liter w kodach podatkowych
L – oznacza Basic Personal Allowance – podstawową kwotę wolną od podatku w danym roku podatkowym
M – jesteś zamężna/żonaty i współmałżonek „oddał” Ci 10% swojej kwoty wolnej od podatku
N – jesteś zamężna/żonaty i „oddałe(a)ś” 10% swojej wolnej kwoty od podatku swojej drugiej połowie
Y – urodziłeś się przed 1938 rokiem i masz nieco wyższą kwotę wolną od podatku
T – Twój kod podatkowy uwzględnia inne jego kalkulacje
0T – Twoja wolna kwota od podatku jest w całości wykorzystana – używa się tego kodu, gdy Twój pracodawca nie dostał Twojego P45 od poprzedniego pracodawcy lub nie ma wystarczających informacji, by nadać Ci poprawny kod podatkowy
BR lub R – Twój dochód jest opodatkowany podstawową stawką podatkową (Basic Rate) – kody te często napotkasz na swoich odcinkach wypłaty gdy masz dwie prace. Wówczas od pierwszego zarobionego w tej pracy funta będziesz płacił podatek, bo cała kwota wolna od podatku będzie (teoretycznie) wykorzystana w pracy opisanej w rozdziale Samozatrudniony i dodatkowa praca na etacie.
D0 – dochód Twój jest opodatkowany wyższym podatkiem (higher rate), czyli 40% (poza Szkocją) lub 41% (w Szkocji)
D1 - dochód Twój jest opodatkowany najwyższym podatkiem (additional rate), czyli 45% (poza Szkocją) lub 46% (w Szkocji)
NT – to skrót od No Tax – więc chyba wszystko jasne – nie płacisz podatku od tego dochodu.
C – wskazuje na rezydentów podatkowych w Walii (od słowa Cymru)
W1, M1, X – te literki oznaczają tymczasowe (emergency) kody podatkowe, które powinny zostać jak najszybciej uaktualnione danymi właściwymi dla konkretnego pracownika.
Osoby z takim kodem zapłacą standardowy podatek od swoich dochodów. Czasami będzie to oznaczać opodatkowanie wszystkich dochodów bez uwzględniania kwoty wolnej od podatku, czasami uwzględnienie standardowej na dany rok kwoty wolnej od podatku bez uwzględnienia innych przysługujących ulg.
Oznacza to, że w zależności od osobistej sytuacji, osoby z takim kodem mogą nadpłacać podatek (co jeszcze nie jest wielkim dramatem i kończy się z reguły refundacją w rozliczeniu rocznym) lub co gorsza, podatek nie dopłacać (co może mieć nieprzyjemne konsekwencje w postaci rachunku ze skarbówki po złożeniu zeznania lub wyższych odliczeń od pensji w przyszłości by spłacić powstały dług podatkowy).
Kod podatkowy na przykładach
Pytanie dotyczące kodu podatkowego w sytuacji podejmowania drugiej pracy najłatwiej zrozumieć na przykładach.
Nasz przykładowy Piotr jest osobą samozatrudnioną i chciałby sobie dorobić w weekendy. Pracodawcy z restauracji, gdzie miałby podjąć dodatkową pracę, nie wiedzieli w jakiej formie najlepiej zatrudnić Piotra. Nie będziemy jednak tu omawiać problemu restauratorów, a skupimy się na Piotrze i kodach podatkowych, jakie otrzymałby w trzech różnych sytuacjach:
1. Samozatrudniony i dodatkowa praca na etacie
2. Praca na etacie i dodatkowa praca na etacie
3. Dyrektor firmy LTD i dodatkowa praca na etacie
Poniżej podam Wam też opis kodów podatkowych. Konfiguracja troszkę inna niż na forach czy stronie HMRC, ale z doświadczenia wiem, że w ten sposób nasi klienci lepiej zrozumieją, jak działają kody podatkowe.
1. Samozatrudniony i dodatkowa praca na etacie
Piotr jest samozatrudniony, więc nie ma kodu podatkowego. Na samozatrudnieniu nie prowadzi listy płac i nie wystawia sobie odcinków wypłaty („payslipów”). Nie ma też obowiązku płacenia żadnych zaliczek na poczet podatku dochodowego. Jego dochody z samozatrudnienia opodatkowane będą podczas rozliczenia podatkowego, po zakończeniu
roku podatkowego w kwietniu. Czyli jeśli wciąż mamy 2019 rok (pisze ten artykułu w listopadzie), to po 5 kwietnia 2020 roku.
Ponieważ Piotr musi sobie nieco dorobić, aby kupić mieszkanie, postanowił zatrudnić się w restauracji na weekendy. Zakładając, że zatrudni się na etacie, zmartwienie mają tu restauratorzy – jaki kod podatkowy wpisać Piotrowi? Odpowiedź jest prosta – S1250L. Czemu taki?
„S” oznacza Szkocję - Scotland – bo Piotr mieszka w Glasgow, jest rezydentem podatkowym w Szkocji, więc i podatki w Szkocji płaci. Gdyby mieszkał w Manchesterze miałby kod podatkowy 1250L – bez „S”, właściwy dla osób zamieszkały gdziekolwiek indziej w UK poza
Szkocją.
„1250” ponieważ w obecnym roku podatkowym w (od kwietnia 2019 do kwietnia 2020) kwota wolna od podatku wynosi £12,500. Rok wcześniej mieliśmy kwotę wolną od podatku £11,850 więc nie trzeba być alfą i omegą by wiedzieć, że kod Piotra na ten rok miałby formę
S1185L.
Standardowy kod podatkowy otrzymujemy zatem dzieląc kwotę wolną od podatku przez 10 i dodając na końcu literkę. No właśnie, literkę…
Co więc oznacza to „L”? – a to, że Piotr ma poniżej 65 lat – tak przynajmniej założyliśmy sobie w naszym przykładzie.
2. Praca na etacie i dodatkowa praca na etacie
W tym scenariuszu, Piotr ma jedną pracę. Pracuje jako inżynier. Jednak wciąż mu mało na to jego wymarzone mieszkanie. Zatem cały czas rozgląda się za kolejnym zatrudnieniem, dla prostoty przykładu przyjmijmy, że nadal w restauracji.
W tej sytuacji w pierwszej pracy będzie miał kod S1250L (objaśniony powyżej) a w drugiej dostanie od samego początku kod BR. Księgowi w nowej pracy dodający Piotra do listy płac będą musieli zaznaczyć w systemie, że Piotr ma już inną pracę, a system mu automatycznie kod BR przyporządkuje.
Obalmy teraz pewien mit: Kod BR nie oznacza podwójnego opodatkowania, jak sądzi wiele osób. Ponieważ Piotr wciąż jest na 20% progu podatkowym, będzie płacił 20% tak długo, jak nie zacznie zarabiać kwot przekraczających kolejny próg (omawialiśmy to w poradniku o podatku dochodowym). Tak więc w pierwszej pracy podatek będzie obliczany i pobierany tak, by uwzględnić kwotę wolną od podatku, ale w drugiej pracy Piotr będzie już normalnie płacił od każdego zarobionego funta podatek na poziomie 20%.
W pierwszej pracy Piotr ma kod podatkowy S1250L i zarabia £23,000. Opodatkowane zatem będzie w tej pracy £10,500 ponieważ kod podatkowy informuje pracodawcę, że Piotr ma £12,500 wolne od podatku.
Jeśli całą swoją wolną kwotę od podatku (czyli te £12,500) Piotr wykorzysta w pierwszej pracy, to czemu niby w drugiej pracy miałby również dostawać pieniądze bez podatku? Drugi pracodawca musi więc zaznaczyć w swoim systemie księgowym, że Piotr ma już jedną pracę, i przydzielić mu kod BR. Ma w restauracji umowę na pół etatu i zarabia £10,000 dlatego każdy funt z tych £10,000 będzie opodatkowany podatkiem 20% (czepialscy zwrócą nam uwagę, że w Szkocji nie ma takiego podatku – o czym zresztą już wspominaliśmy – wiemy o tym oczywiście i piszemy tak wyłącznie dla uproszczenia sprawy). Gdyby w drugiej pracy również uwzględniono Piotrowi jego kwotę wolną od podatku, dostałby w kwietniu rachunek na £2,000 ze skarbówki.
Jest jeszcze inna ewentualność – w obu pracach nadane mogą być niższe kody podatkowe, to znaczy kwota wolna od podatku może być przez HMRC rozdzielona pomiędzy dwie prace.
Piotr mógłby na przykład mieć w pierwszej pracy kod podatkowy S625L i w drugiej pracy taki sam kod S625L. Oznaczałoby to, że i w pierwszej zostało by mu wypłacone £6,250 bez podatku i w drugiej pracy tak samo. Ma to teraz sens?
Piotr jednak w pierwszej pracy zarabia 2/3 swoich dochodów a w drugiej 1/3. Jak jeszcze mógłby być podzielony jego kod podatkowy? Większość czytelników zgadnie, ale dla jasności napiszmy: £12,500 dzielimy na trzy części i przydzielamy dwie części tej kwoty na pierwszą pracę i jedną część na drugą pracę. W pierwszej pracy zatem może dostać kwotę wolną od podatku w wysokości £8,333 a w drugiej £4,167 – i co? I jest w sumie £12,500? Jest.
To teraz zróbmy z tego kod podatkowy: Praca 1 – S833T a praca 2 – S417T. Dlaczego literka T? Bo kod uwzględnia innego rodzaju kalkulacje.
3. Dyrektor firmy LTD i dodatkowa praca na etacie
Piotr nadal pracuje dla siebie, ale nie jest już samozatrudniony. Zdecydował się otworzyć firmę Ltd. Nadal też jednak pracuje jako pracownik w restauracji. Na potrzeby kodów podatkowych, wygląda to tak samo, jak drugi scenariusz, gdy miał dwie prace na etacie.
Jako dyrektor spółki, musi się rozliczać jako jej pracownik i jest zobowiązany do prowadzenia listy płac i wystawiania sobie dyrektorskich odcinków wypłaty („payslipów”).
Założę się, że znajdą się osoby, które powiedzą, że ich księgowa powiedziała im, iż nie musza sobie płacić pensji dyrektorskich. Owszem – tak było – ale już nie jest! Od 2016 roku Companies Act przewiduje, że aktywny dyrektor musi dostawać co najmniej płacę minimalną.
Większość Brytyjczyków nie wie jakie jaki jest najwyższy próg podatkowy – tego dowiedziałeś się z naszego poprzedniego artykuły na temat podatku dochodowego. Prawie połowa nie wie też, jaki związek ma kod podatkowy z tym, ile pieniędzy dostają do ręki.
Jeśli przypisano Ci zły kod podatkowy
Jeśli przypisano Ci zły kod podatkowy lub jeśli chcesz zrewidować swój kod w przypadku, gdy masz dwie prace, skontaktuj się telefonicznie z Twoim lokalnym biurem podatkowym (Tax Office).
Więcej informacji na ten temat znajdziesz na stronie HMRC: www.hmrc.gov.uk/inc
O Autorze
Dawid Wojnowski - księgowy, specjalista od finansów firm i doradca podatkowy, absolwent uniwersytetów Napier i Robert Gordon. Założyciel firmy TaxOne. Dawid specjalizuje się w księgowości dla spółek LTD i prawie podatkowym, jego prawdziwą pasją jest rozwiązywaniu problemów podatkowych. Prowadzi blog biznesowo-podatkowy z humorem na https://www.taxone.uk