Robert I Bruce (1274-1329)

Robert Bruce urodził się w roku 1274 jako syn Roberta Bruce’a i Małgorzaty of Carrick. Jego ojciec, hrabia Carrick, był synem Roberta Bruce’a (zm. 1295), jednego z dwóch głównych pretendentów do tronu szkockiego po śmierci Małgorzaty Norweskiej. Rodzina Bruce’ów, której normandzki przodek przybył w XII wieku do Szkocji, gdzie został lordem Annandale, wywodziła się po kądzieli od Dawida I.

Niezdecydowanie, morderstwo i korona

Robert Bruce, dziedziczący po ojcu tytuł hrabiego Carrick, przez ponad 30 lat prowadził burzliwe życie, niezapowiadające wcale przyszłego bohatera narodowego. Miotał się on między lojalnością wobec Edwarda I a interesem własnego narodu; pięć razy zmieniał stronę, w końcu zdecydował się zostać królem Szkocji. Szukając poparcia duchowieństwa, w 1304 podpisał bond (umowę stwierdzająca wolę wzajemnej lojalności i współdziałania zawierających ją stron) z głową Kościoła, biskupem St Andrews. W lutym 1306 spotkał się z czołowym przywódcą opozycji antyangielskiej Johnem Comynem (the Red Comyn), jednym z największych magnatów szkockich i krewnym Johna I Balliola. W trakcie spotkania, do którego doszło w kościele w Dumfries, wywiązała się kłótnia i Robert zabił swego rywala (za co papież nałożył na niego ekskomunikę). Następnie udał się do Scone, gdzie 27 marca został ogłoszony Robertem I; podczas skromnej uroczystości koronę na głowę nowego monarchy włożyła w imieniu hrabiego Fife, znajdującego się w rękach Anglików, jego siostra Izabela, hrabina Buchan.

Walka o Szkocję

Po początkowych porażkach, w 1307 oddziały partyzanckie dowodzone przez Roberta pokonały Anglików pod Loudoun Hill (Galloway). Parlament zwołany w 1309 r. do St Andrews zatwierdził projekt odbijania szkockich zamków i systematycznego nękania wroga w rejonie ‘Pogranicza’ (Borders). Śmierć Edwarda I i objęcie tronu angielskiego przez mniej zdolnego Edwarda II pozwoliły Bruce’owi stać się w najbliższych latach panem prawie całego swego królestwa; najdłużej w rękach Anglików pozostawały Berwick i Stirling (do 1314). Gdy Edward II zdecydował się wreszcie popłynąć na północ ze swą 20–tysięczną armią, by uwolnić oblężony zamek w Stirling, poniósł klęskę pod Bannockburn. Jednak traktat przyznający Szkocji pełną niepodległość i potwierdzający prawo Roberta do tronu, podpisany został (w Northampton) dopiero w 1328 r.; do tego czasu trwały jeszcze ustawiczne walki podjazdowe. Gdy kilka lat wcześniej roszczenia Anglików trafiły do Rzymu, panowie świeccy i duchowieństwo szkockie wystosowali do papieża słynną ‘Deklarację z Arbroath’, w której zdecydowanie poparli swego władcę, podlegającego jeszcze wówczas ekskomunice (Jan XXII zdjął ją dopiero na rok przed śmiercią Roberta).

Śmierć bohatera

Zwycięski król, opiewany w pieśniach bardów, zmarł 7 czerwca 1329 na trąd. Serce Bruce’a zostało zabalsamowane i zabrane na wyprawę krzyżową, jako ostatni gest pokuty za grzechy młodości. Robert miał dwie żony (Izabellę of Mar i Elżbietę de Burgh); pierwsza urodziła mu córkę Marjory, która wyszła za Waltera Stewarda. Wobec perspektyw braku syna, po śmierci swego brata (1318) Bruce przekazał sukcesję córce; okazało się jednak, że druga żona urodziła mu jeszcze czworo dzieci, z których najstarszy, Dawid, przejął tron po ojcu jako Dawid II.

O autorze / prośba do czytelników

Dr hab. Stefan Zabieglik, filozof i wykładowca uniwersytecki z Gdańska – od 1991 roku zajmuje się filozofią, kulturą i historią Szkocji. W latach 1991 i 1993 przebywał na stażach naukowych w King’s College, Aberdeen University. Opublikował wiele artykułów naukowych i popularnonaukowych z zakresu tematyki szkockiej, a także książkę Zarys historii Szkocji do końca XVIII w.(Gdańsk 1993), pierwszą w języku polskim historię tego kraju. W 2000 roku ukazało się jej II wyd. – Historia Szkocji.

Niedawno ukończył pisanie Leksykonu szkockiego, który wkrótce ukaże się w Polsce. Wybrane hasła z tego leksykonu ukazywać się będą cyklicznie na naszym portalu.

Autor zwraca się z prośbą do czytelników portalu o uwagi, uzupełnienia i ewentualne korekty, a przede wszystkim o fotografie mogące stanowić ilustracje do zamieszczanych tekstów. Zdjęcia – z informacją o obiekcie, imieniem i nazwiskiem autora, jego danymi kontaktowymi (przynajmniej e–mail) oraz zgodą autora na ich publikację – można przesyłać na adres: szab@zie.pg.gda.pl. Wybrane fotki zostaną wykorzystane m.in. w wersji elektronicznej Leksykonu szkockiego.