Prawnuk króla Jana Sobieskiego przegrał bitwę o szkocką koronę

16 kwietnia 1746 roku prawnuk króla Polski Jana III Sobieskiego – Karol Edward Stuart, znany jako Bonnie Prince Charlie, został pokonany w bitwie pod Culloden Moor przez armię angielską pod dowództwem księcia Cumberland. Klęska pod Culloden Moor była jednocześnie końcem marzeń o powrocie dynastii Stuartów na trony Szkocji i Anglii.

Pretendent do koron

Karol Edward Stuart był synem Jakuba Franciszka Stuarta – pretendenta do koron Anglii i Szkocji oraz Marii Klementyny Sobieskiej, wnuczki króla Jana III Sobieskiego. Urodził się w 1720 roku w Rzymie, czyli daleko od Wysp Brytyjskich, ale jego ojciec i otoczenie wpoili mu, że to właśnie jego rodzinie – Stuartom – należy się tron scalonego już wówczas Zjednoczonego Królestwa, a nie zasiadającej na nim niemieckiej dynastii hanowerskiej.

Bonnie Prince Charlie wchodzący do sali balowej w Pałacu Holyroodhouse w Edynburgu. Obraz Johna Pettie. Fot. Wikipedia Commons

Obie korony stracił dziadek Karola Edwarda – król Jakub II w 1689 roku. Jako katolik był nie do zaakceptowania zarówno przez Anglików, ale też Szkotów. Oba narody były w zdecydowanej większości protestanckie i przejawiały silną niechiąć do wszystkiego co katolickie.

Ale Stuartowie nie chcieli się z tym pogodzić. Karol jako dziedzic praw swojego ojca do obu koron wierzył, że zarówno w Szkocji, jak i w Anglii istnieje poparcie dla restauracji Stuartów. W lipcu 1745 r. wylądował w Szkocji i o dziwo udało mu się zbrać sporą armię szkockich zwolenników Stuartów, zwanych jakobitami. Armia ta we wrześniu 1745 roku zajęła nawet Edynburg. Jakobici, z francuskim wsparciem wojskowym, próbowali skonsolidować swoją kontrolę nad Szkocją i początkowo im się to udawało.

Klęska, ucieczka i legenda

Wojska wysłane z Londynu stoczyły ze Szkotami wiele bitew. Szala zwycięstwa raz przesuwała się na jedną, raz na drugą stronę. Obie armie ostatecznie spotkały się pod Culloden, na terenie, który dawał przewagę większym, dobrze wypoczętym siłom pod dowództwem księcia Cumberland. Bitwa trwała zaledwie godzinę, a jakobici ponieśli krwawą porażkę. Mówi się, że zginęło ich od 1500 do 2000. Po stronie rządowej ofiar było około 300. Karol i jego osobisty orszak uciekli w Highlandy, aby ostatecznie przedostać się statkiem na kontynent. To ostatecznie zakończyło historię dynastii Stuartów na brytyjskim tronie.

Karol resztę życia spędził głównie we Florencji i Rzymie. Jego odwaga i liczne przygody podczas powstania w latach 1745 i 1746, a nawet sama ucieczka ze Szkocji doprowadziły do tego, że Bonnie Prince Charlie przedstawiany jest jako bohater romantyczny. Jego życie i próby przywrócenia Stuartów na trony Anglii i Szkocji pozostawiły po sobie trwałą legendę, która żyje do dziś.