Czasami pracodawcy potrącają pewne kwoty z wynagrodzenia przysługującego pracownikom. Z tego poradnika dowiesz się w jakich sytuacjach potrącenia są dozwolone, a w jakich mogą oznaczać postępowanie niezgodne z prawem oraz jak postępować w takiej sytuacji.
Dozwolone i niedozwolone potrącenia
Zgodne z prawem potrącenia z wynagrodzenia obejmują:
- potrącenia uzgodnione przez obie strony w umowie o pracę;
- podatek dochodowy i składkę na ubezpieczenie społeczne;
- spłata kredytów studenckich;
- potrącenia z tytułu nakazów sądowych;
- inne potrącenia, na które pracownik wyraził pisemną zgodę (np. składki na związki zawodowe).
Pracodawca mógł postąpić niezgodnie z prawem, gdy:
- nie zapłacił Ci uzgodnionego wynagrodzenia;
- nie zapłacił Ci żadnego wynagrodzenia (całkowite niewypłacenie pensji również jest traktowane jako potrącenie (100-procentowe) z wynagrodzenia);
- spóźnia się z zapłatą wynagrodzenia lub nie płaci regularnie;
- nie wypłacił premii lub prowizji;
- nie zapłacił wynagrodzenia za okres urlopowy;
- nie zapłacił ustawowego zasiłku chorobowego, ustawowego zasiłku macierzyńskiego, ustawowego zasiłku wychowawczego lub ustawowego zasiłku adopcyjnego;
- dokonał innych potrąceń od wynagrodzenia pracownika.
Koszty obiadów, dojazdów do pracy, ubioru służbowego itp. mogą być potrącane z wypłaty tylko wtedy, kiedy wyrazisz na to zgodę. Jeśli pracodawca dokonuje takich potrąceń, to Twoje wynagrodzenie po odliczeniach nadal musi być na poziomie co najmniej krajowej płacy minimalnej.
Wypłata poniżej płacy minimalnej może być tylko wówczas, jeśli się zgodzisz, aby pracodawca potrącał z Twojego wynagrodzenia koszty zakwaterowania, które Ci zapewnia (tzw. "accommodation offset"). Pamiętaj jednak, że suma jaką może odliczyć z tego tytułu od minimalnego wynagrodzenia jest prawnie ograniczona. Nie oznacza to, że nie będziesz musiał płacić więcej, tylko, że taka kwota może być odjęta od Twojej płacy przed określeniem, czy otrzymujesz minimalną płacę. Pamiętaj, że inne są stawki maksymalnych potrąceń w przypadku osób zatrudnionych w rolnictwie.
Więcej o potrąceniach na zakwaterowanie i obliczaniu płacy minimalnej w poradniku Krajowa płaca minimalna.
Pracownicy placówek detalicznych
Pracowników placówek detalicznych (sklepów, banków, stacji benzynowych, restauracji i innych, których praca polega na pobieraniu opłat dla pracodawcy w zamian za towary i usługi) dotyczą odrębne przepisy.
Pracodawca może obniżyć takiemu pracownikowi wypłatę w przypadku niedoborów kasowych, spowodowanych kradzieżą dokonaną przez pracownika lub klienta. Potrącenie takie musi być jednak pisemnie uzasadnione i powinno być dokonane nie później niż rok po wykazaniu straty.
W zależności od wysokości kwoty którą musisz spłacić, pracodawca może obciąć nawet kilka kolejnych pensji, jednak potrącenie z każdej wypłaty nie może przekraczać 10% Twojego jednorazowego wynagrodzenia brutto. Większe potrącenie może mieć miejsce tylko, jeśli odchodzisz z pracy i jest to Twoja ostatnia wypłata.
Napiwki
Z dniem 1 października 2009 r. weszły w życie przepisy, zgodnie z którymi pracodawcy nie mogą wliczać napiwków oraz "service charge" (opłata za obsługę klienta) do ustawowego minimalnego wynagrodzenia pracowników.
Chcą upewnić się, że dostajesz krajową płacę minimalną, w skład której nie wchodzą napiwki ani service charge, sprawdź odcinek zapłaty, umowę o pracę lub inny dokument określający warunki zatrudnienia lub porozmawiaj ze swoim pracodawcą. Po dalszą pomoc zwróć się do infolinii ds. płacy i praw pracowniczych Pay and Work Rights Helpline: tel.: 0800 917 23 68 (pn.-pt. w godz. 8:00-20:00, sob. w godz. 9:00-13:00).
W Wielkiej Brytanii funkcjonuje kodeks postępowania pracodawców w kwestii napiwków i różnego rodzaju dodatków: The Code of Best Practice on Service Charges, Tips, Gratuities and Cover Charges (the Code). Pracodawcy nie mają obowiązku podpisywania kodeksu, ale ci, którzy go podpiszą powinni stosować się do pewnych reguł, m.in. powinni opracować w formie pisemnej szczegółowe zasady przyznawania napiwków obowiązujące w firmie oraz upewnić się, że są one jasne i zrozumiałe dla pracowników. Zaleca się także udostępnienie informacji o polityce rozdzielania napiwków klientom.
Więcej szczegółów znajdziesz na stronie rządowej Directgov: Handling tips at work
Payslip
W dniu wypłaty każdorazowo powinieneś dostać od pracodawcy payslip (czyli dokument rozliczający wypłatę, tlumaczony jako pasek wypłaty lub odcinek wypłaty). Payslip powinien wyszczególniać:
- kwotę brutto (gross amount) i netto (net pay) wynagrodzenia;
- nazwe pracodawcy;
- potrącenia na podatek i ubezpieczenie społeczne;
- inne potrącenia.
Od wypłaty mogą być odciągane tylko te potrącenia, które zostały wymienione na pasku. (Zbieraj wszystkie odcinki z wypłatą – mogą być przydatne np. przy składaniu wniosku o kredyt, wynajmowaniu mieszkania lub staraniu się o zasiłki.)
Jeśli pracodawca oferuje pracę bez konieczności opłacania ubezpieczenia społecznego i podatku (pracownik otrzymuje gotówkę do ręki bez payslip'u) albo nie uwzględnia pewnych potrąceń na pasku, łamie prawo.
Bezprawne potrącenie z wynagrodzenia
Prawo do ochrony przed bezprawnym potrąceniem z wynagrodzenia obejmuje wszystkich, zaklasyfikowanych jako "pracownicy" (workers). Grupa ta obejmuje osoby pracujące nie tylko na podstawie umowy o pracę, ale także osoby osobiście świadczące usługi na rzecz pracodawcy w oparciu o inne umowy.
Jeżeli masz wątpliwości czy potrącenie, którego dokonał Twój szef, jest słuszne, najpierw spróbuj to z nim wyjaśnić. Możesz złożyć u niego pisemne zażalenie.
Możesz też zadzwonić na infolinię ds. płacy i praw pracowniczych Pay and Work Rights Helpline pod nr tel. 0800 917 23 68 (w godz. od 8:00 do 20:00 od poniedziałku do piątku i od 9:00 do 13:00 w sobotę). Doradcy infolinii pomogą obliczyć, czy dostajesz właściwy poziom zapłaty. Jeśli pracodawca dokunuje bezprawnych potrąceń, to infolinia może pomóc odzyskać zaległe zarobki. Infolinia może przyjmować rozmowy w wielu językach z wykorzystaniem tłumaczy telefonicznych z Language Line.
Darmowe i poufne informacje i porady w sprawie praw pracy udziela również Służba Doradztwa, Pojednania i Arbitrażu (The Advisory, Conciliation and Arbitration Service, ACAS). Infolinia ACAS: 08457 47 47 47 działa od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 do 18:00.
Informacji możesz zasięgnąć także w lokalnym Biurze Porad Obywatelskich (Citizens Advice Bureau, CAB). Biuro odpowiadające Twojej lokalizacji możesz znaleźć poprzez strone: www.citizensadvice.org.uk/cab....
Agencja ds. Stosunków Pracy (The Labour Relations Agency, LRA) udziela informacji i porad w zakresie szeregu spraw związanych z zatrudnieniem w Irlandii Północnej. Z prośba o poradę czy informacje możesz wystąpić przez telefon (02890 321442), fax lub osobiście.