Whisky kojarzy nam się ze Szkotami, tak jak kraciasta spódniczka czy przysłowiowe skąpstwo (które nie ma żadnego pokrycia w rzeczywistości). Etykietki tego rodzaju funkcjonują najczęściej bez głębszej wiedzy na dany temat. Tymczasem, często kryją się za nimi ciekawe historie.
Pochodzenie nazwy
Wyraz “whisky” jest pochodzenia celtyckiego. W języku gaelickim (należącym do rodziny języków celtyckich), którym mówili wywodzący się z Irlandii Szkoci, uisque znaczy woda, a uisquebaugh - woda życia. Według niektórych źródeł, whisky mieli wynaleźli mnisi celtyccy, prowadzący od 2 połowy VI w. akcje misyjne na terenie dzisiejszej Szkocji. Choć pierwsza wzmianka historyczna o tym trunku pochodzi dopiero z 1494 r., nie ulega wątpliwości, że był on wytwarzany od dawien dawna w górskich rejonach Szkocji.
Zastosowanie
Początkowo whisky stosowano w celach leczniczych (stąd pewnie nazwa “woda życia”), ale już w średniowieczu wytwarzano ją także do konsumpcji, głównie na własne potrzeby. Zajmowali się tym zwykle drobni dzierżawcy i farmerzy, którzy niewielkie nadwyżki sprzedawali na rynku. Dość długo napój ten uważany był raczej za pospolity, choć od XV w. zaczął pojawiać się także na stołach magnackich, a nawet królewskich. Na ogół jednak, szkocka szlachta ceniła sobie wyżej francuskie wina.
Początki produkcji
Tradycyjne gorzelnie produkowały jeden z dwóch rodzajów whisky: słodową (otrzymywaną z jęczmienia w procesie słodowania) lub zbożową (uzyskiwaną z innych zbóż poddawanych destylacji). Do XIX w. produkcja miała charakter chałupniczy, ale jej wielkość musiała być znaczna, jeśli Parlament szkocki kilkakrotnie ograniczał wytwarzanie słodu w okresach nieurodzaju.
Pierwszy podatek na alkohole nałożony został w 1644 r. i w następnym stuleciu był kilkakrotnie odnawiany. Podatek słodowy wprowadzony przez Parlament brytyjski w 1713 r. paradoksalnie przyczynił się do zwiększenia konsumpcji alkoholu (w latach 1708-13 wzrosła ona 2,5 raza). W górskich rejonach Szkocji, zwykle w trudno dostępnych miejscach, działały wtedy tysiące małych nielegalnych gorzelni.
Boom
Gwałtowny rozwój produkcji whisky nastąpił w latach 40-tych i 50-tych XVIII w., kiedy to obowiązywał Gin Act (1736), nakładający wysokie podatki na dżin angielski i holenderski, podczas gdy szkocka whisky była od nich zwolniona. Nieurodzaj zbóż w 1757 r. (i w latach następnych) sprawił jednak, że władze wydały zakaz destylacji, co przyczyniło się do okresowego spadku produkcji.
Pod koniec XVIII stulecia whisky staje się już ważnym towarem eksportowym (sprzedawano ją głównie do Anglii); w latach 1800-15 jej produkcja wzrosła ponad dwukrotnie. Wprowadzenie surowego ustawodawstwa przeciwko nielegalnym bimbrownikom, przy jednoczesnym złagodzeniu systemu wydawania licencji (Distilleries Act, 1823), doprowadziło do powstania wielkich wytwórni. Ważną rolę odegrał także wynalazek mieszania różnych gatunków whisky. ednym z pierwszych, którzy stosowali tę procedurę, był John Walker.
Marka Johnnie Walker
John Walker był synem rolnika z hrabstwa Ayr, w 16 roku życia opuścił dom rodzinny i zamieszkał w miasteczku Kilmarnock, gdzie zajął się sprzedażą artykułów spożywczych (w tym win i napojów spirytusowych). W 1820 r. założył on firmę John Walker & Sons Kilmarnock, która produkowała i rozprowadzała mieszanki własnego wyrobu. Szybko zyskały one sobie uznanie klientów w całej Szkocji, a następnie także w Anglii. Wspomniana firma prowadzona jest do dziś, a jej światowa renoma datuje się od ostatniego ćwierćwiecza ubiegłego stulecia, kiedy to kierował nią najmłodszy syn Walkera, Aleksander.
On właśnie stworzył mieszankę, którą nazwał Johnnie Walker’s Old Highland Whisky. Zrobiła ona karierę na całym świecie (nagrody na wystawach w Sydney, Melbourne, Paryżu i Adelajdzie) i stała się podstawą przyszłych sukcesów rodzinnej firmy Walkerów.
Mieszanka ta oparta została na słodowej whisky produkowanej od XVIII w. w nielegalnej wówczas gorzelni Cardhu (hrabstwo Moray). Szczególnie staranna i po-wolna destylacja, a także wysoka jakość wody z miejscowego Źródła, sprawiają, że smak uzyskiwanej tam whisky odznacza się ciepłem i klarownością (koneserzy określają go jako jedwabisty). Synowie Aleksandra nabyli w 1893 r. destylarnię w Cardhu, co pozwoliło ich firmie na pełną kontrolę całego procesu produkcji. W 1909 r. wprowadzono dwa nowe rodzaje mieszanek: Johnnie Walker Red Label i Johnnie Walker Black Label, opracowane przez zespół pod kierownictwem Aleksandra Walkera juniora. W ich skład, oparty na whisky słodowej produkowanej w Cardhu, wchodzi ponad 40 różnych gatunków. W przypadku Black Label stosuje się starsze odmiany, które leżakują ponad 12 lat. Oryginalne receptury stanowią ściśle strzeżoną tajemnicę firmy i są odtwarzane ze szczególną precyzją.
Przełom
Metoda łączenia ze sobą różnych odmian doprowadziła do zasadniczego przełomu w produkcji i dystrybucji. W 2 poł. XIX w. nastąpił prawdziwy boom w tej branży. Po II wojnie światowej Scotch whisky zdobyła sobie międzynarodową renomę. Obecnie istnieje w Szkocji ok. 100 destylarni, produkujących różne gatunki stosowane w popularnych mieszankach (jak wspomniana Johnnie Walker). Rudawo-złocisty kolor tego trunku pochodzi od dębowych beczek po sherry, używanych do jej dojrzewania po destylacji. Jednym z najważniejszych składników mających wpływ na jakość szkockiej whisky jest woda z górskich źródeł. Prawo brytyjskie stanowi, że miano szkockiej (Scotch) przysługuje tylko tej whisky, która jest destylowana w Szkocji i leżakuje przynajmniej 3 lata w dębowych beczkach.
Produkcja whisky dziś
Najwięcej destylarni znajduje się w północno-wschodniej Szkocji (tzw. Distilleries Circuits, wzdłuż dróg Aberdeen-Nairn i A-berdeen-Elgin). Czćść z nich posiada specjalne obiekty dostępne dla turystów. W Edynburgu mają swą siedzibę Scotch Whisky Association (20 Atholl Crescent) oraz muzeum Scottish Whisky Heritage Centre (Royal Mile). Mimo olbrzymich postępów, jakie poczyniła w naszym stuleciu analiza i technologia chemiczna, twórcy whisky są przeświadczeni, że “komponowanie” mieszanek stanowi sztukę, której nauka nigdy nie zastąpi. Firma Walkerów zatrudnia w tym celu specjalną grupę degustatorów. Kontrolują oni jakość i smak różnych gatunków jedynie za pomocą węchu.
W 1990 r. whisky została dopuszczona do najważniejszego na świecie konkursu degustacji alkoholu Selections Mondiales, organizowanego w Quebecu (Kanada) pod auspicjami Societe Des Alcools. W kategorii szkockiej whisky Grand Prix zdobyła kompozycja Black Label.
Komentarze 24
:)
nie pojalem jeszcze, co takiego jest w johnnym walkerze. jest wiele lepszych trunkow ze szkotlandu...juz wole bimber..
ruda na myszach:)
Jasiek Wedrowniczek to najzwyklejszy blend i nie powinien zaslugiwac na miano WHISKY a tym bardziej, ze otrzymuja go chemicznie...co za chamstwo....bleee! nie ma to jak dobry 15 sto letni malt znad oceanu :) Taliskier np, albo najslynniejsza whisky Glenmorangie :) nic to biegne do sklepu po buteleczke...he he
tak sie sklada ze ostatnio milaem mozliwosc odwiedzic dwie destylarnie m.in kokandu gdzie produkuje sie j&b rare i destylarnie cardu gdzie robi sie Walkera.widzialem caly proces i nie zgadzam sie z przedmowca :)Mialem okazje zdegustowac rowniez Wszystkie walkery i kilka maltow: macalan, caol ila, talisker i glen obanpozdrawiam